یک آیه یک تدبر
فأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ (6 - قارعه)
اما هر کس اعمال وزن شده‌اش سنگین و باارزش است.
در خطبه 90 نهج البلاغه حضرت علی (علیه السلام) می‌فرمایند: زنُوا أَنْفُسَکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُوزَنُوا اعمال خود را وزن کنید، قبل از آن‌که اعمال شما را وزن کنند.
فمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (102 - مؤمنون)
پس (در آن روز) هر که اعمالش سنگین و وزین است آنان رستگارانند.
پس خداوند متعال به وزن اعمال بهاء می‌دهد، نه به کثرت اعمال!!!
وزن اعمال بر دو صورت است:
الف) بر اساس وسع
ب) بر اساس معرفت
هر فضیلت بین دو رذیلت قرار دارد. مثال، انفاق یک فضیلت است که بین دو رذیلت خساست و اسراف قرار دارد. یعنی باید میزان انفاق به اندازه توان و وسع انسان صورت گیرد، اگر بیش از وسع شود اسراف و اگر کمتر از وسع باشد خساست است. شجاعت فضیلتی است که بین دو رذیلت حماقت و ترس قرار دارد، یعنی اگر بیش از حد باشد حماقت و اگر کمتر از حد باشد جُبن و ترس است؛ که این امر همان وزن اعمال طبق حدیث حضرت علی (علیه السلام) است.
1) اعمال انسان از نظر وسع و توان وزن می‌شوند. (لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا)
به فرض کسی که ماهیانه سی میلیون تومان حقوق دارد، اگر این فرد ماهیانه سیصد هزار تومان انفاق کند بر او معصیت نوشته می‌شود، ولی کسی که ماهیانه سه میلیون درآمد دارد اگر ماهیانه همان سیصد هزار تومان را انفاق کند بر او حسنه نوشته می‌شود، حال کسی که ماهیانه یک میلیون تومان درآمد داشته باشد و سیصد هزار تومان انفاق کند بر او سنگین‌ترین عمل صالح انفاق ثبت می‌شود.
2) وزن اعمال بر اساس معرفت است. کسی که زمان عمل صالح توفیق آن را مطلق از سوی خدا می‌داند و در انجام آن عمل یقین دارد که کوتاهی داشته و کامل آن را به جای نیاورده و می‌داند خداوند به عمل صالح او بی‌نیاز است و با اخلاص کامل آن را انجام می‌دهد؛ چنین کسی در معرفت خدا این عمل را انجام می‌دهد و قطعا عمل صالح کوچکی از او هزار برابر عمل صالح کسی است که با چنین معرفتی عمل صالح نمی‌کند و در ترازوی روز قیامت وزن پیدا می‌کند.
هرگز کسی گمان نکند که اشخاصی که کارهای نیک زیادی انجام می‌دهند اعمال صالح سنگینتری با خود به آخرت خویش می‌برند بلکه همان‌گونه که گفته شد وزن اعمال مهم است، نه حجم اعمال!!!
در کتاب کافی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: خداوند هیچ علمی را جز با شناخت نپذیرد و هیچ شناختی جز با عمل (نور) حاصل نشود، پس هر که او را شناخت، به عمل رهنمون شود و کسی که عمل نکند شناخت ندارد.
پس هر عملی که از روی شناخت و معرفت الهی باشد سنگینتر است. به عبارت بهتر در روز قیامت دو ترازو وضع می‌شود که یکی معاصی و دیگری عبادات است و عبادت‌هایی که از نظر معرفت غنی‌تر باشند، سنگینتر هستند. چون حق‌تعالی صمد است و از هر عبادت بشر بی‌نیاز و هدفش از امر انسان به عبادت، صرفا برای تحصیل شناخت و معرفت اوست، پس کسی که معرفت را یافت اعمالش وزین می‌شود.
نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: زن بدکاره‌ای در بیابان به سگ تشنه‌ای آبی داد و خداوند گناهان او را بخشید.
از حدیث فوق پرواضح است که قطعا این زن در وسط بیابان برای ریا این کار را نکرد، بلکه برای رضای خدا و عملش از روی معرفت بود. پس خداوند این عمل نیک او چنان وزین و ثقیل و سنگین کرد که تمام گناهان او را بخشید و از بین برد چون با تمام مَسکَنت و عاجزی بر گناه خود اعتراف کرد و دست خود خالی از هر عمل صالح در برابر معاصی کثیرش دید.
نقل شده از کانال تلگرامی اخلاق و معرفت در قرآن و روایات به نشانی akhlaghmarefat@
اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم وَالعَن اَعدَائَهُم اَجمَعین