یکی از مهم‌ترین عوامل دندان درد پوسیدگی دندان است. باکتریهای دهان از قند و نشاسته بجای مانده روی دندانها تغذیه می‌کنند و از خود اسید‌هایی را تولید می‌کنند که به تدریج مینای دندان را از بین می‌برند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، درد دندان دردی است که داخل یا اطراف دندان احساس می‌شود و عموما درد از درون دندان یا اطراف لثه و استخوان ناشی می‌شود. دندان درد می‌تواند ثابت یا متناوب باشد و به صورت خود به خود یا به دلیل یک عامل محرک بیرونی به وجود آمده باشد. چشم‌پوشی کردن از درد دندانی که در طول یا یا در مواقع خاص نظیر غذا خوردن و یا خوابیدن احساس می‌شود بسیار سخت است و باید دانست که علت درد دندان چیست و سریعا برای درمان آن اقدام کرد.
دندان از بخش‌های گوناگونی ساخته شده است. بخش‌هایی از دندان دیده می‌شوند و بخش‌هایی از آن هم زیر لثه جای گرفته اند. بخشی از دندان که دیده می‌شود را تاج دندان می‌نامند. تاج دندان از مینای دندان پوشیده شده است که ماده سخت و درخشنده‌ای است. در زیز مینا، عاج دندان وجود دارد که از ماده‌ای استخوان مانند ساخته شده است.
عاج بیشترین بخش دندان را تشکیل می‌دهد. عاج از مغز دندان نگهداری می‌کند. مغز دندان جایی است که عصب دندان وجود دارد. ریشه پایین ترین و آخرین قسمت دندان است که کاملا درون لثه و آرواره جای دارد. بین لثه، بخشی استخوانی به نام ساروج وجود دارد که در واقع همچو چسب سرشتی بدن بوده و دندان را سفت به استخوان آرواره چسبانده است.
همانطور که بیان شد دندان از چهار لایه با نام‌های مینای دندان، عاج، سمان (ساروج) و پالپ (مغز دندان) تشکیل شده است. پوسیدگی دندان ناشی از وجود باکتری‌هایی است که در دهان یافت می‌شوند و به قند و شکر مصرفی واکنش نشان می‌دهند. هنگامی که این باکتری‌ها موجود در دهان، شکر یا قند مصرفی را می‌شکنند، پلاک‌های چسبنده‌ای بر روی دندان تشکیل می‌شود که سرشار از اسید هستند.
این اسید‌ها رفته رفته باعث خوردگی عاج دندان می‌شوند و در صورتی که از این شرایط جلوگیری نشود آنها قادر می‌شوند که مغز دندان را از بین ببرند. این مسئله تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که پالپ یا همان مغز دندان دچار عفونت شود. بهتر است قبل از استفاده از درمانهای خانگی که در زیر بیان شده اند از یک دندانپزشک کمک بگیرید تا دلیل دقیق درد دندان مشخص شود.
انواع مختلف دندان درد
دندان‌درد، علائم، شدت و تظاهر متفاوتی می‌تواند داشته باشد. نکته جالب اینکه علت برخی از دندان‌درد‌ها می‌تواند حتی دندان نباشد! برخی مشکلات پزشکی دیگر مثل سردرد‌های میگرنی، درد عضلانی، سینوزیت و حتی در موارد نادر مواردی مثل سکته قلبی می‌توانند درد دندان را تقلید کنند و درحالی‌که منشأ درد جای دیگری است فرد مبتلا، درد را به‌صورت دندان‌درد احساس کند.
به طور کلی درد‌های مربوط به دندان و با منشأ دندانی می‌توانند برحسب مدت‌زمان طول کشیدن درد، تناوب درد، شدت درد و … به صورت زیر طبقه‌بندی شوند.
۱- درد لحظه‌ای بسیار کوتاه به‌صورت حساس شدن دندان به غذا‌ها و نوشیدنی‌های سرد و گرم
این نوع درد به‌صورت درد لحظه‌ای و بسیار کوتاه می‌باشد که بلافاصله خوب می‌شود و مشکل عمده‌ای به شمار نمی‌آید. یک پوسیدگی کوچک، ترمیم دارای نشتی، تحلیل لثه و … می‌تواند عامل اصلی ایجادکننده چنین دردی باشد که بسیاری از این موارد قابل‌درمان هستند.
درمانی که برای این دندانها در نظر گرفته می‌شود اغلب درمان کاهش حساسیت و کنترلی بدون مداخله درمانی در مطب می‌باشد.خمیر دندان‌های ضد حساسیت، استفاده از مسواک نرم، عدم تماس مسواک با محل سایش‌های دندانی و در صورت برطرف نشدن درنهایت مداخله دندانپزشکی درمان این نوع مشکلات می‌باشد.
۲- حساسیت بعد از پر کردن دندان
بعد از پر کردن دندان، مخصوصا بعد از پرشدن‌های عمیق دندان، احتمال حساسیت به سرما و گرما تا مدت‌ها وجود دارد. ممکن است این حساسیت دو الی چهار هفته طول بکشد! این مدت را با این دندانها مدارا کنید و در صورت برطرف نشدن یا کاهشی نبودن روند حساسیت به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
۳- درد تیز در زمان جویدن غذا‌ها و فشار دندانها روی هم
علت‌های متنوعی می‌توانند این نوع درد را ایجاد کنند. وجود پوسیدگی، وجود یک پرکردگی ضعیف یا نامناسب یا ترک در دندان و آسیب به پالپ (عصب) دندان می‌توانند عامل این دردها باشند.
این نوع درد ازجمله درد‌هایی هست که نیازمند حضور شما در مطب دندانپزشکی است. در این نوع دردها، نیاز به مداخله دندانپزشکی وجود دارد. دندانپزشک ممکن است تشخیص دهد که دندان شما نیازمند درمان ریشه (عصب‌کشی) می‌باشد. در این صورت ممکن است شمارا برای انجام درمان به یک متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) ارجاع دهد. اندودنتیست، دندانپزشکی است که در درمان ریشه دندان آموزش‌های تخصصی دیده است.
در جریان عصب‌کشی (درمان ریشه)، پالپ (عصب) آسیب‌دیده دندان خارج می‌شود و داخل فضای کانال‌های ریشه شما جهت جلوگیری از عفونی شدن مجدد، با ماده‌ای مهروموم و پر می‌شود!
۴- درد طولانی‌مدت بیش از سی ثانیه، بعد از خوردن غذای سرد و گرم
در حالتی که درد دندان چنین حالتی داشته باشد، آسیب غیرقابل‌برگشت به پالپ (عصب) دندان واردشده است. این آسیب غیرقابل برگشت به دلیل پوسیدگی یا ضربه به دندان، به پالپ واردشده است. در این نوع درد دندان، مراجعه به دندانپزشک و یا متخصص درمان ریشه برای درمان و حفظ این دندانها موردنیاز خواهد بود.
۵- درد مداوم و شدید همراه با فشار و تورم در ناحیه لثه و حساسیت به لمس
وقتی به چنین دردی دچار می‌شویم، در پای ریشه دندان ما، آبسه ایجادشده است. به دنبال عفونت، عوامل التهابی از فضای کانال ریشه، وارد فضای بافت دور دندان و استخوان دور آن شده‌اند. در چنین حالتی مراجعه اورژانسی به متخصص درمان ریشه (اندودنتیست) ممکن است برای شما نیاز باشد. درصورتی‌که نتوانید سریع خود را به دندانپزشک برسانید، می‌توانید درصورتی‌که منع مصرفی از پزشک معالج برای شما در نظر نگرفته شده است، از دارو‌های ضد درد بدون نسخه (مانند ایبوپروفن و یا استامینوفن) استفاده کنید.
۶- درد گنگ و مبهم در دندان‌های بالا و فک بالا
سایش فشاری دندانها روی هم که براکسیزم نامیده می‌شود، می‌تواند چنین نوع دردی را ایجاد کند. درد‌های صورتی به دنبال سینوزیت هم می‌تواند به صورت درد دندان با این کیفیت احساس شود. برای درمان سینوزیت البته باید به پزشک و متخصصین پزشکی مربوطه مراجعه کنید، ولی برای درمان براکسیزم (سایش)، باید با دندانپزشک خود مشورت کنید.
علل دندان درد
۱- حساسیت به سرما؛ حساسیت به سرما می‌تواند نشانه تحلیل رفتن لثه، از بین رفتن مینای دندان (بر اثر افزایش سن یا زیاد مسواک زدن) یا حفره‌های دندانی باشد. حساسیت به سرما معمولا نشانه حفره دندانی کوچک است، اما همین حفره کوچک می‌تواند منجر به آبسه، ترک یا خرد شدن دندان شود.
۲- دندان درد مزمن و شدید؛ اگر دندان درد مزمنی را در یک یا چند تا از دندان‌های خود حس می‌کنید احتمالا به عصب آسیب رسیده است. آسیب عصبی دندان می‌تواند ناشی از دندان قروچه، پوسیدگی شدید دندان یا وارد شدن ضربه به دندان باشد. دندان درد شدید گاهی با تورم صورت همراه است و می‌تواند نشانه عفونت یا آبسه باشد.
۳- دندان درد به هنگام غذا خوردن؛ این درد می‌تواند نشانه‌ای از پوسیدگی و شکستگی جزئی باشد.
۴- درد پشت فک؛ می‌تواند ناشی از دندان نهفته (دندان عقل) که به دلیل محدود بودن فضا و کوچکی فک توانایی رشد ندارد باشد، و معمولا روی آن با استخوان، بافت مخاطی و یا هر دو پوشیده شده است. دندان دردها با توجه به میزان حساسیت و سطح درد متفاوت اند.
۵- عفونت، آبسه یا شکستگی؛ معمولا ناشی از پوسیدگی و آسیب‌های وارده به دندان هستند. ترک یا شکستگی دندان می‌تواند ناشی از دندان قروچه، ضربه به دندان یا فرسایش دندان بر اثر گذشت زمان باشد. دندان قروچه می‌تواند منجر به شکستگی دندان و ایجاد ناهمواری در سطح آن شود.
روش‌های درمان موقت و خانگی
درد دندان یکی از مشکلاتی است که معمولا به دلیل اهمال و غفلت در بهداشت دهان و دندان به وجود می‌آید. وجود درد در یک یا چند دندان، معمولا علامت وجود مشکل، در دندانها یا لثه‌ها است؛ البته باید به این نکته توجه داشته باشید که درد دندان، گاهی بسیار خفیف می‌باشد و گاهی بسیار شدید بوده. یکی از راه‌های بسیار موثر در تسکین دندان درد استفاده از روش‌های خانگی زیر می‌باشد.
چند روش ساده برای تسکین دندان درد
ادامه مطلب لینک زیر ادامه مطلب کلیک کنید
قرقره کردن روغن برای جلوگیری از عفونت دندانها
اصلی‌ترین مزیت قرقره کردن روغن این است که این کار از میزان باکتریهای مضر در دهان می‌کاهد. از این رو، احتمال عفونت دندانها هم به مراتب کم می‌شود. کافی است دو قاشق غذاخوری روغن در دهانتان ریخته و بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آن را قرقره کنید.اگر این کار را چند روز پشت هم انجام دهید، شاهد سفید شدن دندانها خواهید بود. علاوه بر آن، از بوی بد دهان نیز جلوگیری خواهید کرد.
ما در این نوشتار رایجترین و پرکاربردترین روش‌های درمان خانگی دندان درد را به شما معرفی می‌کنیم تا در فاصله‌ای که برای دندانپزشکی وقت می‌گیرید، درد کمتری داشته باشید.
۱ - روغن میخک
میخک، یک داروی گیاهی برای تسکین دندان درد است. این گیاه، یک مسکن طبیعی را حاوی می‌شود که در صورت استفاده درست می‌تواند سبب تسکین درد دندان شود. در صورتی که بافت لثه یا زبان حساس باشد، استفاده از روغن روی منطقه درد می‌تواند حال فرد را بد‌تر کند، پس جهت به دست آوردن نتیجه مطلوب از روشی که بیان می‌شود استفاده نمایید.
دو قطره از روغن میخک را روی یک پنبه بریزید و آن را تا زمان فروکش کردن درد، پشت دندان قرار دهید. اما می‌توانید سراغ راه طبیعی تری هم بروید. کافی است یک دانه میخک را آنقدر بجوید که روغنش بیرون بیاید. میخک را می‌توانید به مدت نیم ساعت یا تا زمانی که دردتان آرام بگیرد، در دهان خود نگه دارید.
۲ - فلفل قرمز و زنجبیل
فلفل قرمز و زنجبیل هر دو حاوی تسکین دهنده هستند و می‌توان از هر دو آنها به صورت مجزا نیز استفاده نمود. هر یک از این مواد را در اندازه‌های مساوی با هم ترکیب کنید سپس مقدار کافی آب به آن اضافه کنید تا به شکل خمیر در بیاید. یک گوله پنبه‌ای درست کنید سپس آن را در این ماده بغلتانید تا زمانی که درد دندان تسکین بیابد، روی دندانی که درد می‌کند اعمال کنید و نگه دارید. احتیاط کنید این مخلوط با لثه و زبان تان تماس پیدا نکند.
۳ – آب نمک
یک قاشق غذا خوری نمک را در آب جوشیده حل کنید و سپس از آن به عنوان یک دهانشویه استفاده کنید تا تورم و التهابات کاهش یابد. مقدار کمی آب نمک را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان خود بگردانید. آب نمک دهان را پاکیزه می‌کند و برخی از تورم‌های ایجاد شده بر اثر آلودگی را بر طرف می‌کند. آب نمک برای تمیز کردن ناحیه عفونی و شستن عوامل عفونت زا از محل کاربرد دارد و التهابات را کاهش می‌دهد.
۴ – چای نعناع
چای نعناع دارای طعم و عطری خوبی است و تا اندازه‌ای نیز خاصیت بی حس کنندگی دارد. یک قاشق چایخوری نعناع را در یک فنجان آب جوش بریزید و به مدت ۲۰ دقیقه دم کنید. بعد از اینکه چای سرد شد آن را در دهان تان بگردانید، می‌توانید آن را قورت بدهید یا بیرون بریزید. چای سیاه پر رنگ هم به دلیل حاوی بودن تانین ماده‌ای است با کاهش التهاب می‌تواند به کاهش درد دندان کمک کند. همچنین می‌توانید چای کیسه‌ای را که در کمی آب جوش بخیسانید و روی دندانی که درد می‌کند به صورت موقتی اعمال کنید.
۵ –محلول پر اکسید هیدروژن
برای از بین بردن برخی ناراحتی ایجاد شده در دهان و شستشوی دهان به کمک محلول ۳ درصد پر اکسید هیدروژن می‌توانید نتایج مطلوبی را بدست آورید. این محلول به ویژه در صورتی که دندان دردی همراه با تب و دهانی بد مزه دارید به شما کمک می‌کند برای دقایقی از درد خلاص شوید. مقداری محلول پراکسید هیدروژن را با مقدار مساوی آب مخلوط کنید و دهان را با آن شستشو دهید و سپس بیرون بریزید.
۶ – یخ
یک تکه یخ کوچک را در پلاستیک و سپس داخل پارچه‌ای نازک قرار دهید و به مدت ۱۵ دقیقه آن را روی دندانی که درد می‌کند قرار دهید تا درد تسکین پیدا کند. همچنین می‌توانید از کیسه‌های یخ طبی روی گونه تان در جایی نزدیک به دندانی که درد می‌کند استفاده کنید.
همچنین بر اساس روایات قدیمی اگر دست‌تان را با یخ ماساژ دهید دندان دردتان کاهش می‌یابد. هنگامی که اعصاب دست پیام سرما را به مغز برسانند این احتمال وجود دارد که بر پیام درد پیشی بگیرند. کافی است یک تکه یخ را در پارچه نازکی بپیچید و روی ناحیه گوشتیِ بین انگشت شست و انگشت اشاره خود ماساژ دهید.
در ادامه به معرفی چند داروی موثر برای تسکین دندان درد می‌پردازیم.
ایبوپروفن: ایبوپروفن (با نام‌های تجاری Advil, Genpril, Midol IB, Motrin IB, Proprinal, Smart Sense) یکی از موثرترین و در دسترس‌ترین دارو‌های مسکن برای دندان‌درد است. این دارو در بیشتر موارد در صورت مصرف صحیح می‌تواند دندان‌درد شما را تسکین دهد طوری که به داروی دیگری نیاز نداشته باشید.
در دو دوز ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم در بازار دارویی ایران موجود است. این دارو بدون نسخه در ایران و بیشتر کشور‌ها قابل تهیه می‌باشد و اگر منع مصرفی برای این دارو نداشته باشید (مثلاً خونریزی گوارشی، مشکلات قلبی مانند انجام جراحی بای پس قبلی اخیر و وجود حساسیت دارویی شناخته شده به این دارو…) می‌توانید آن را برای دندان‌درد خود استفاده کنید. فرم ژلاتینی کپسولی این دارو (با نام ژلوفن در ایران شناخته شده است) جذب گوارشی راحتتری نسبت به قرص دارد.
استامینوفن: استامینوفن از دارو‌های موثر بر درد است. استامینوفن با نام Paracetamol هم در دنیابه عنوان مسکن معروف است هرچند که خاصیت ضددردی دارد، ولی خاصیت ضد التهابی شناخته شده‌ای ندارد. استامینوفن بیشتر در ترکیب با سایر دارو‌های ضددرد تجویز می‌شود. در خانم‌های باردار هم استامینوفن ضددرد خوبی در تمام مراحل بارداری تلقی می‌شود. زیاده روی در مصرف استامینوفن و تجاوز از دوز مجاز دارو می‌تواند مشکلات کبدی شدید ایجاد کند.
بی‌حس کننده‌ها یا ضددرد‌های موضعی: قطره‌های صناعی یا گیاهی و افشانه‌ها (اسپری‌ها) روی دندان‌درد اثردارند، ولی فقط مدت کوتاهی دندان‌درد را برطرف می‌کنند. معمولا جای دارو‌های خوراکی و تزریقی را نمی‌گیرند. به علاوه ممکن است ایجاد حساسیت موضعی، حالت سوختگی مانند یا زخم هم در ناحیه بکنند. ولی در مصرف چند باره، به مدت کمی می‌توانند درد را برطرف کنند.
دارو‌های ترکیبی ضد درد مؤثر بر دندان‌درد: دارو‌های ترکیبی ضد درد اغلب حاوی ایبوپروفن، استامینوفن و کافئین هستند که در درمان دندان‌درد مؤثر شناخته می‌شوند. این دارو‌ها اغلب به فرم کپسول و با نام‌های تجاری مانند نوافن، آسیفن، مگافن و … عرضه می‌شوند، ولی اغلب ترکیبات یکسانی دارند.
آنتی‌بیوتیک‌ها و دندان درد: آنتی بیوتیک‌ها به طور مستقیم اثری بر روی دندان‌درد ندارند. بعضی از کسانی که به دندان‌درد مبتلا هستند به خیال اینکه عفونت دندان وجود دارد و عامل درد است سرخود آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند. درحالی که مصرف آنتی‌بیوتیک به تنهایی کمکی به کاهش درد نمی‌کند. در مواقع تورم و تب، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است در کنترل علایم با کاهش فشار بافتی کمک کننده باشند، ولی آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آموکسی‌سیلین اثر ضد دردی ندارند.
توصیه‌های دندانپزشکی برای دوران تعطیلات
یکی از مواردی که ممکن است در جریان تعطیلات با آن مواجه شویم، دندان درد است! علی الخصوص در جریان مسافرت‌ها و تناول غذا‌های متنوع در طول تعطیلات، احتمال بروز مواردی مانند دندان درد وجود دارد.
در این قسمت چند توصیه در مورد پیشگیری از دندان درد در طول تعطیلات و نحوه مدیریت مشکلات دهان و دندان در ایام تعطیلات اشاره می‌شود.
۱- در هنگام سفر، به همراه داشتن مسکن‌های ساده مجاز که در پیشخوان داروخانه‌ها عرضه می‌شود، کار عاقلانه‌ای است. در سفر‌های هوایی گاهی در هنگام صعود و فرود هواپیما حالتی به نام بارودونتالژیا (ناشی از تغییرات فشار هوا) وجود دارد که باعث دندان درد شدید در سفر هوایی می‌شود و از مسکن‌های ساده برای تسکین این درد می‌توانید استفاده کنید.
۲- از ته مانده آجیل صرف نظر کنید. معمولا در انتهای ظرف آجیل، پسته‌های دهان بسته، بادام‌های پوست کلفت و قسمت‌های سفت و غیرقابل خوردن آجیل حضور دارند! وقتی به این محدوده آجیل رسیدید از این قسمت صرف نظر کنید! دندان‌های شما ارزششان بسیار بیشتر از پسته‌های دربسته ته آجیل است.
۳- نخ دندان و مسواک و رعایت بهداشت دهان و دندان را در طول تعطیلات فراموش نکنید. شب نشینی‌ها، میهمانی‌ها و مسافرت‌های دوران نوروز مجوزی برای صرف نظر کردن از برنامه‌های رعایت بهداشت دهان و دندان شما نیست.
۴- اسپری‌های بی حس کننده، خمیردندان، قطره‌های گیاهی ضد درد و برخی دارو‌های گیاهی سنتی مانند گل میخک ممکن است در کنترل درد موثر باشند. سیر، عسل، فلفل، نمک، پونه، پوست انار، ریشه زنجبیل، برگ چای و موادی از این دست هم در قدیم برای تسکین دندان درد استفاده می‌شده اند. استفاده از این‌ها در موارد اورژانس ممکن است در تسکین درد شما موثر باشد هرچند که از نظر علمی کارآیی دقیق یا مکانیسم ضد درد این مواد اثبات نشده باشد، تا زمانی که اطمینان دارید سمی یا مضر نیستند می‌توانید از آنها کمک بگیرید.
۵- مواد مخدر یا سیگار راه‌های کنترل درد دندان نیستند. دارو‌های خواب آور و آرامبخش هم در صورتی که از سوی پزشک قبلا تجویز نشده باشند، برای استفاده در مواقع دندان درد مجاز نیستند. این مواد و دارو‌ها صرف نظر از اعتیاد آور بودن، ممکن است اثرات مضر جبران ناپذیری داشته باشند.
۶- اگر با درمان موقت یا بدون آن، در ایام تعطیلات، درد دندان شما قطع شد به خاطر داشته باشید که قطع شدن درد به معنی عدم نیاز به مراجعه نیست. حتی در صورت قطع شدن درد، به دندانپزشک مراجعه کنید تا علت درد مشخص شده و برای درمان قطعی آن اقدام شود.