طبیعی است که بعد از فعالیت بدنی یا بعضی از مواقع، اشتهایتان بیشتر شود؛ اما اگر اشتهای شما طی یک دوره‌ی طولانی، افزایش چشمگیری داشته است، می‌تواند علامت یک بیماری جدی مانند دیابت یا پُرکاری تیروئید باشد.
اگر میل دارید به دفعات بیشتر یا حجم بیشتری نسبت به قبل غذا بخورید، پس اشتهایتان بیشتر شده است. اما اگر بیشتر از نیاز بدنتان می‌خورید، باعث افزایش وزن خواهد شد.
طبیعی است که بعد از فعالیت بدنی یا بعضی از مواقع، اشتهایتان بیشتر شود؛ اما اگر اشتهای شما طی یک دوره‌ی طولانی، افزایش چشمگیری داشته است، می‌تواند علامت یک بیماری جدی مانند دیابت یا پُرکاری تیروئید باشد.
عوارض روحی و روانی مانند افسردگی و استرس هم می‌توانند تغییراتی در اشتها ایجاد کرده و باعث پرخوری شوند. اگر مدام در حالت گرسنگی بیش از حد هستید، به پزشک مراجعه کنید.
پزشک ممکن است افزایش اشتهای شما را به عنوان هایپرفاژیا یا پلی فاژیا تشخیص بدهد. درمان نیز بتگی به علت اصلی عارضه دارد.
علت‌های افزایش اشتها
شاید بعد از فعالیت‌های ورزشی که اخیرا داشته‌اید اشتهایتان بیشتر شده باشد؛ این طبیعی است. اما اگر این افزایش اشتها ادامه پیدا کند ممکن است علامت یک عارضه پنهان یا مشکلی دیگر باشد. مثلا:
. استرس
. اضطراب
. افسردگی
. سندرم پیش از قاعدگی، علائم فیزیکی و هیجانی که پیش از قاعدگی رخ می‌دهد
. مصرف برخی از داروها مانند کورتیکواستروئیدها، ضدافسردگی‌های تری‌سیکلیک و سیپروهپادین
. بارداری
. بولیمیا، یک اختلال خوردن که در آن فرد پرخوری کرده و سپس استفراغ می‌کند یا از ملین برای پیشگیری از افزایش وزن استفاده می‌کند.
. پرکاری تیروئید
. بیماری گریوز، یک بیماری خود ایمنی که در آن غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید می‌کند.
. هایپوگلیسیمیا یا پایین بودن قند خون
. دیابت، یک عارضه مزمن که در آن بدن برای تنظیم سطح قند خون مشکل دارد.
تشخیص علت افزایش اشتها
اگر اشتهای شما به میزان قابل توجهی بیشتر شده و این حالت پیوسته ادامه دارد، با پزشک مشورت کنید. خیلی مهم است که اگر تغییرات اشتهای شما با دیگر علائم همراه است به پزشک مراجعه نمایید.
پزشک از شما معاینه‌ای به عمل می‌آورد و وزنتان را بررسی می‌کند. او احتمالا سوال‌هایی از شما خواهد پرسید. مثلا:
. آیا در رژیم هستید؟
. وزن قابل توجهی از دست داده‌اید یا به دست آورده‌اید؟
. آیا عادت‌های غذایی‌تان پیش از افزایش اشتها تغییر کرده بودند؟
. رژیم غذایی روزانه‌تان معمولا چگونه است؟
. روتین ورزشی‌تان معمولا چگونه است؟
. آیا قبلا بیماری مزمنی برای شما تشخیص داده شده است؟
. چه داروها یا مکمل‌هایی مصرف می‌کنید؟
. آیا الگوی افزایش گرسنگی و اشتهای شما منطبق با سیکل قاعدگی‌تان است؟
. آیا متوجه افزایش ادرارتان هم شده‌اید؟
. آیا بیشتر از حد نرمال احساس تشنگی می‌کنید؟
. آیا مکرراً استفراغ می‌کنید، چه عمدی و خواسته و یا غیرعمدی و ناخواسته؟
. آیا احساس افسردگی و استرس و اضطراب دارید؟
. آیا از الکل یا مواد استفاده می‌کنید؟
. آیا علامت فیزیکی دیگری دارید؟
. آیا اخیرا مریض شده‌اید؟
پزشک طبق علائم و سابقه پزشکی‌تان، یکی دو تست تشخیصی برایتان تجویز می‌کند. مثلا ممکن است یک آزمایش خون و تست عملکرد تیروئید توصیه کند تا سطح هورمون‌های تیروئیدتان را بسنجد.
اگر پزشک نتواند علت فیزیکی برای افزایش اشتهای شما پیدا کند، یک ارزیابی روانشناسی به شما توصیه می‌کند که باید توسط متخصص اعصاب و روان انجام شود.
افزایش اشتها و یائسگی
اشتها در سنین یائسگی نیز می‌تواند افزایش پیدا کند و دلیل آن نیز هورمون‌ها هستند.
چه هورمون‌هایی شما را گرسنه می‌کنند؟
هورمون‌ها، یائسگی و اشتها تعاملاتی با هم دارند:
افزایش گرلین، کاهش لپتین: در سنین پیش از یائسگی، سطح هورمون گرلین که افزایش‌دهنده اشتهاست بیشتر می‌شود و به همین دلیل است که خانم‌ها طی این دوره، بیشتر از قبل گرسنه می‌شوند. سطح هورمون لپتین نیز که افزایش‌دهنده احساس سیری است نیز در سنین پیش از یائسگی و بعد از یائسگی کاهش می‌یابد.
افزایش کورتیزول: استرس مداوم در خیلی از افراد موجب پرخوری می‌شود و اغلب در این موقعیت، انتخاب‌های غذایی سالم نیستند. بنابراین در سنین پیش از یائسگی و یائسگی که کورتیزول به دلیل کاهش اثرات استروژن بالا می‌رود، اشتهای عصبی افزایش می‌یابد.
کاهش استروژن: استروژن هم مانند لپتین، سرکوب‌گر اشتهاست. یکی از فرم‌های استروژن، استرادیول است که به تنظیم سوخت و ساز بدن و وزن کمک می‌کند. با افت استروژن در سال‌های پیش از یائسگی و یائسگی، اشتها افزایش می‌یابد.
خواب ناکافی: طی دوران پیش از یائسگی و یائسگی، به هم خوردن هورمون‌ها می‌تواند بر خواب هم اثر بگذارد. خواب ناکافی و بی‌کیفیت هم احساس گرسنگی را افزایش می‌دهد.
درمان علت افزایش اشتها
سعی نکنید بدون دستور پزشک با داروهای کاهش دهنده اشتها، تغییرات اشتهای خود را کنترل کنید. برنامه درمانی توصیه شده، بستگی به علت افزایش اشتهای شما دارد. اگر پزشک تشخیص دهد دچار عارضه‌ای هستید، می‌تواند در درمان و مدیریت آن به شما کمک کند.
اگر تشخیص داده شود دیابت دارید، متخصص تغذیه می‌تواند به شما کمک کند یاد بگیرید چگونه سطح قند خون خود را کنترل کنید. ضمنا او به شما دستورالعملی می‌دهد که چگونه علائم اولیه پایین بودن قند خون را تشخیص دهید و چگونه این مسئله را فوراً برطرف کنید.
پایین بودن قند خون که به آن هیپوگلیسیمیا نیز می‌گویند می‌تواند یک وضعیت اورژانسی ایجاد کند و اگر اقدام مناسب و فوری صورت نگیرد می‌تواند موجب از دست دادن هشیاری فرد و حتی مرگ او شود.
اگر مشکلات اشتهای شما مربوط به داروهایی هستند که مصرف می‌کنید، پزشک داروهای جایگزین به شما توصیه می‌کند یا دوز مصرفی‌تان را تغییراتی می‌دهد. هرگز بدون نظر پزشک، مصرف دارو را قطع نکنید یا تغییر ندهید.
در برخی موارد، پزشک ممکن است مراجعه به یک مشاور روانشناس را توصیه نماید. مثلاً یک اختلال خوردن، افسردگی، یا دیگر عوارض روحی و روانی معمولا مشاوره روانشناسی را به عنوان بخشی از پروسه درمان شامل می‌شوند.
منبع: تبیان