ورلد بوک وبلاگی با مطالب جالب و کاربردی برای زندگی بهتر

در قرآن و روایات تعبیر «دار الحسرة» نیامده است. تنها عبارت «یوم الحسرة» به معنای روز حسرت و افسوس خوردن بر چیز‌هایی که از دست رفته به کار گرفته شده است، یک بار در قرآن و در روایات فراوان استفاده شده است.

منظور از «یوم الحسرة» در قرآن و روایات روز قیامت (رستاخیز) است، زیرا در روز رستاخیز اهل بهشت حسرت خواهند خورد که می‌توانستند بهتر از این باشند و به درجات بالاتری برسند و اهل دوزخ حسرت خواهند خورد که‌ ای کاش گناهکار نبودند و جهنمی نمی‌شدند.

همچنین در قرآن کریم از قیامت و منزل اصلی انسان با نام­ های مختلفی یاد شده است. الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسألة، یوم الحساب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و یوم الحسرة ... نامهایی است که در قرآن برای قیامت ذکر شده است.

معنای حسرت:

معنای اصلی حسرت آشکار شدن و انکشاف است. [العین، ج ۳، ص ۱۳۴ و لسان العرب ج ۴، ص ۱۸۹] گفته شده، چون در قیامت حقایق و اسرار روشن می­شود (روزی که اسرار باطن شخص آشکار شود [سوره طارق آیه 9] آن را روز حسرت خوانده ­اند. [روض الجنان و روح الجنان، ج ۱۳، ص ۸۳] حسرت به معانی دیگری نیز استعمال شده است از جمله به معنی" پشیمان شدن" (به خاطر چیزی که از دست رفته و قابل جبران نباشد)، و، چون در اثر آشکار گشتن حقایق، انسان به شدت نادم و پشیمان می­گردد، آن را روز حسرت خوانده­ اند. این استعمال در حقیقت استعمال در لازمه معنا و مجاز است. هم­چنین گفته شده است که حسرت به معنای" از حرکت باز ماندن" هم به کار گرفته می­شود. طبق این بیان، چون آدمی در قیامت از حرکت می­ماند و دیگر نمی تواند عملی انجام دهد و کارش یکسره می­شود و به تعبیر قرآن «در آن روز همه چیز پایان می­یابد» [سوره مریم آیه 39] و نمی­تواند جبران گذشته را بکند، رستاخیز را روز حسرت خوانده­ اند. همچنین به معنای "تحیر" نیز آمده و قیامت را روز حسرت نام نهاده­اند، چون در آن روز بشر به خاطر صحنه ­های تازه و عجیبی که می­بیند حیران و سرگردان است.

تعبیر «دار الحسرة» در متون اصیل دینی اعم از آیات قرآن و روایات نیامده است. ولی عبارت «یوم الحسرة» هم در قرآن و هم در روایات ذکر شده است.

در قرآن می­خوانیم: «و‌ ای رسول ما امت را از روز غم و حسرت بترسان که آن روز دیگر همه چیز پایان می­یابد و مردم سخت از آن روز غافلند و به آن ایمان نمی‌آورند.» [سوره مریم، ۳۹ وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُون‏.]

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می­فرماید: از سیاق آیه فهمیده می‌شود که علت حسرت خوردن آنها این است که کار پایان می­ پذیرد و از نتیجه اعمال خویش در دنیا مطلع می­شوند و متوجه می­شوند که ضرر کرده ­اند و آنچه را که می­توانستند به دست آورند از دست داده­ اند و در ادامه آیه می­فرماید: سبب این ضرر و زیان غفلت­شان در دنیا بوده است. [المیزان، ج ۱۴، ص ۵۱.]

روز حسرت، روزی است که مردم به خاطر کوتاهی که در اطاعت خدا کرده­اند حسرت می­خورند. [التبیان، ج ۷، ص ۱۲۷.]

حضرت امیر المومنین علیه السلام می­فرماید: «ای وای بر انسان غافل و بی­خبری که عمرش دلیلی بر ضد اوست و روزگارش او را به بدبختی و شقاوت می­کشاند». [نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه ۶۳، ص ۱۵۳]

روایت زیبایی در تفسیر آیه یاد شده هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت با کمی اختلاف، نقل شده است که معصوم (علیه السلام) با تمثیل زیبایی تفسیر آیه را بیان می­کند. از امام صادق (علیه السلام) تفسیر این آیه را پرسیدند. امام فرمود: «پس از آن که بهشتیان در بهشت و اهل جهنم در جهنم قرار گرفتند، ندا دهنده ­ای از سوی خداوند ندا می­کند:‌ای اهل بهشت و‌ ای اهل جهنم! آیا می­دانید مرگ به چه شکلی می­باشد. پاسخ می­دهند نه. مثل مرگ مثل قوچ خاکستری رنگی است که در بین بهشت و جهنم می ­ایستد. سپس همه را فرا می­خوانند نزدیک بیایید و به مرگ نگاه کنید. پس نزدیک می ­آیند. سپس به فرمان خداوند حیوان را ذبح می­کنند و می­گویند:‌ای اهل بهشت برای همیشه در بهشت خواهید ماند و مرگی نیست و‌ ای اهل جهنم برای همیشه جهنمی هستید و مرگی وجود ندارد» سپس امام (علیه السلام) افزود: این معنای بیان خداوند است که فرمود: «آنان را از روز حسرت بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان می ­یابد و آنها در غفلت هستند و ایمان نمی‌آورند» یعنی کار بهشتیان با جاودانه شدن در بهشت و کار اهل جهنم با جاودانه ماندن در جهنم یکسره می­گردد.» [بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۴۶ و شبیه همین روایت در صحیح بخاری ج ۵ ص ۲۳۶ و هم­چنین در بسیاری از منابع دیگر شیعه و سنی.]

در برخی از منابع در ادامه حدیث آمده است: «اهل بهشت چنان فرحناک شوند که اگر کسی در آنجا مُردنی بود از شادی می­مُرد و اهل دوزخ چنان فریاد می­کشند که اگر کسی مُردنی بود از ناراحتی جان می­سپرد.» [بحار الانوار ج ۸، ص ۳۴۵]

بله، در آن دنیا هم گناه­کاران حسرت خواهند خورد که چرا کار نیک انجام ندادند و هم نیکوکاران حسرت خواهند خورد که‌ ای کاش! بیشتر کار‌های نیک و شایسته انجام می­دادند. اهل بهشت بر لحظه ­ای که در آن به یاد خدا نبوده ­اند تاسف خواهند خورد و خود را سرزنش خواهند کرد. [کنز العمال، ج ۱، ح ۱۸۰۶] رسول خدا می­فرماید: دو کس در روز رستاخیز بیش از همه حسرت خواهند خورد؛ یکی فردی که می­توانست در دنیا در پی کسب دانش باشد، ولی در پی آن نرفت و دومی فردی که به دیگری دانش آموخت و یاد گیرنده از آن دانش بهره ­مند شد، ولی معلم بی­ بهره ماند و از دانش خویش سودی نبرد.» [ نهج الفصاحة، ج ۱، ص ۲۴۵] باری، سستی در دنیا حسرت آخرت را به دنبال دارد. [غررالحکم، ح ۱۰۶۲۶]

منبع:خبرگزاری صدا و سیما