حضانت از اطفال، هم حق و هم تکلیف والدین است؛ حق است از این جهت که به‌دلیل علاقه والدین به فرزندان، نمی‌توان هیچ فرزندی را به زور از پدر و مادرش جدا کرد و تکلیف است، زیرا نگهداری و تربیت فرزند، بر عهده کسی جز والدین او نیست و هیچ‌کس جز آنها، صلاحیت چنین موضوعی را ندارند.
موضوع نگهداری از فرزندان، پس از طلاق والدین، یکی از چالش‌هایی بوده که همواره وجود داشته است. تا پیش از سال 82 و اصلاح ماده 1169 قانون مدنی توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام، نگهداری از اطفال پسر تا دو سالگی و اطفال دختر تا هفت سالگی با مادر بود و پس از آن حضانت به پدر واگذار می‌شد؛ اما در سال 1382، این ماده قانونی به‌این شکل اصلاح شد که «برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی‌می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. تبصره - بعد از هفت سالگی درصورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت‌مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.»
در ادامه این مطلب، چند سؤال مهم حقوقی، به‌همراه پاسخ به این سؤالات می‌آید.
در صورت طلاق والدین، آیا پدر یا مادر میتواند حضانت فرزند را به دیگری واگذار کند؟
بر اساس قانون مدنی، حضانت طفل تا 7 سالگی بر عهده مادر و پس از آن برعهده پدر طفل خواهد بود. اگر پدر یا مادر، شرایط قانونی را برای نگهداری طفل نداشته باشند، در اینصورت دادگاه با سلب حضانت از سرپرست قانونی، طفل را به دیگری می‌سپارد. همچنین پدر یا مادر می‌توانند بر سر سرپرستی طفل توافق کنند، که در اینصورت، دادگاه با رعایت غبطه و مصلحت طفل و ملاحظه توافق پدر و مادر، حضانت طفل را به یکی از آنها واگذار می‌کند.
آیا زن میتواند پیش از طلاق، حق حضانت فرزندان را از پدر بگیرد؟
زن میتواند ضمن عقد نکاح یا ضمن عقد لازم دیگری شرط کند تا در صورت طلاق، حضانت فرزندان ولو در سنین بالاتر از 7 سال با مادر باشد.
هزینه نگهداری از طفل بر عهده چه کسی است؟
حضانت فرزندی که مادرش را از دست می‌دهد، به‌طور طبیعی با پدر اوست و هزینه‌های این نگهداری نیز باید از طرف پدر تأمین شود. اما اگر پدر طفل فوت کرده باشد، حضانت بر اساس ماده 1171 قانون مدنی با مادر طفل خواهد بود. اگر هم مادر نتواند هزینه‌های طفل را تأمین کند، جد پدری باید هزینه متعارف نگهداری از طفل را به مادر پرداخت کند. میزان هزینه متعارف در صورت وقوع اختلاف در این زمینه، با دادگاه خواهد بود.
فرزندان تا چه زمانی تحت حضانت هستند؟
در قانون، مدت مشخصی برای حضانت در نظر گرفته نشده، چنانکه بنابر عرف اجتماعی، فرزندان تا زمان اشتغال یا ازدواج، با والدین خود زندگی می‌کنند و پس از آن، ممکن است به‌صورت مستقل به زندگی خود ادامه دهند. در قوانین اجتماعی، از نظر سرشماری یا پرداخت یارانه، فرزندان تا زمان ازدواج، تحت سرپرستی والدین تلقی می‌شوند.
البته بر اساس نظر فقها و نیز رویه قضائی در زمینه حدوث اختلاف در حضانت از طفل یا در مواردی که نیاز است حضانت طفل به کسی غیر از پدر و مادر سپرده شود، این مدت تا سن رشد که 18 سال تمام شمسی است خواهد بود.
پدر و مادری که از یکدیگر جدا شده‌اند، چگونه حق ملاقات طفل را خواهند داشت؟
در فرضی که پدر و مادر طفل، جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، هر یک از والدین که طفل تحت حضانت او نیست حق ملاقات با فرزند مشترک را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر مسائل مربوط به آن بر مبنای توافق پدر و مادر است؛ اما در صورت اختلاف، دادگاه تعیین تکلیف خواهد کرد. اگر کسی از دادن طفلی که به او سپرده شده است، در موقع مطالبه اشخاصی که قانوناً حق مطالبه دارند خودداری کرد، به مجازات از سه ماه تا 6 ماه حبس یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.
رسیدگی به دعاوی مربوط به حضانت در صلاحیت کدام دادگاه است؟
دادگاه هرگاه اقدام به صدور گواهی عدم امکان سازش کند، باید ترتیب اطمینان بخشی را در خصوص نگهداری و میزان نفقه اطفال با توجه به وضعیت مالی و اخلاقی زوجین و با در نظر گرفتن مصلحت کودکان در نظر گیرد. در صورتی که اختلافی در خصوص حضانت و ملاقات اطفال به وجود آید، دادگاه خانواده مسئول رسیدگی خواهد بود.
منبع: خبرگزاری آنا
اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم وَالعَن اَعدَائَهُم اَجمَعین